Þau bóluefni sem notuð eru hér á landi við COVID-19 eru örugg og veita bestu mögulegu vernd gegn sjúkdómnum. Markmið bólusetningar við COVID-19 er að vernda fólk fyrir sjúkdómnum og ná upp hjarðónæmi sem hindrar útbreiðslu faraldursins.
Fjögur mismunandi bóluefni frá fjórum mismunandi framleiðendum eru í notkun hér á landi. Á vef Landlæknis má sjá nánari útlistun á virkni allra bóluefnanna. Landsamtökin Þroskahjálp hafa útbúið bækling á auðlesnu máli um notkun bóluefna við COVID-19.
AstraZeneca
Bóluefni AstraZeneca innihleldur kvefveiru sem er búið að óvirkja þannig að hún getur ekki fjölgað sér, og bæta við erfðaefni fyrir sama prótín og myndast í líkamanum eftir mRNA bólusetningu.
Efnið er flutt og geymt við sömu aðstæður og bóluefni sem notuð eru daglega í heilsugæslunni. 10 skammtar eru í glasi og efnið þarf að nota innan fárra klukkustunda frá opnun glassins. Vegna þessa hentar bóluefnið vel í dreifbýli.
Ofnæmi er ekki eins algengt við notkun bóluefnisins og við notkun mRNA bóluefnanna. Óvenjuleg gerð blóðtappa hefur komið fram sem alvarleg en afa sjaldgæf aukaverkun í mörgum Evrópulöndum en þess vegna hefur notkun þess verið hætt hjá konum undir 55 ára aldri og hjá fólki með fyrri sögu eða áhættu á blóðtappa.
AstraZeneca er skráð fyrir fyrir 18 ára og eldri. Til að byrja með var óvíst um virkni hjá 65 ára og eldri vegna fárra þátttakenda á þeim tíma en þau gögn eru nú fullnægjandi vegna rannsókna frá Bretlandi. Rannsóknir á bólusetningu barna eru hafnar. Lyfið er nú gefið konum sem eru 55 ára og eldri sem ekki eru í hættu á bláæðasegamyndun eða blóðtappa, og körlum á öllum aldri sem uppfylla sömu skilyrði.
12 vikur tekur að klára bólusetningu. Bilið milli sprauta má vera styttra en best vörn fæst með þessum hætti.
Janssen
Janssen bóluefnið inniheldur kvefveiru sem er búið að óvirkja þannig að hún getur ekki fjölgað sér, og bæta við erfðaefni fyrir sama prótín og myndast í líkamanum eftir mRNA bólusetningu.
Bóluefnið er flutt frosið en má geyma á bólusetningastað við sömu aðstæður og bóluefni sem við notum daglega í heilsugæslunni. Það eru fimm skammtar í glasi og bóluefnið þarf að nota innan fárra klukkustunda frá opnun glassins. Vegna þessa hentar bóluefnið vel í dreifbýli.
Ofnæmi er ekki eins algengt við notkun bóluefnisins og við notkun mRNA bóluefnanna. Blóðtappar af sama tagi og þekktir eru eftir Astra Zeneca bóluefni hafa komið fram þar sem milljónir skammta hafa verið notaðir en eru afar sjaldgæfir.
Lyfið hefur markaðsleyfi sem eins skammts bóluefni og eina slíka lyfið sem notað er hér á landi. Einn skammtur Janssen dregur verulega úr líkum á smiti, alvarlegum veikindum og dauðsföllum vegna COVID-19 sjúkdóms. Þess vegna getur efnið virkað vel fyrir einstaklinga sem erfitt er að ná til fyrir endurbólusetningu vegna búsetu, starfs eða annars. Verið er að skoða hvort örvunarskammtur efli enn frekar vörnina.
Janssen er notað fyrir 18 ára og eldri en rannsóknir á bólusetningu barna eru hafnar. Lyfið er gefið þeim sem óvíst er um að geti þegið tvo skammta hér á landi, s.s. einstaklingar sem starfa hér en eiga lögheimili erlendis eða starfa erlendis og eiga lögheimili hér.
Moderna
Bóluefni Moderna er svokallað mRNA bóluefni. Það inniheldur enga veiru, heldur erfðaefni í fituögn. Líkaminn les þetta erfðaefni og myndar prótín sem ónæmiskerfið lærir að þekkja.
Bóluefnið þarf að flytja og geyma í myrkri og hægt er að ná 11 skömmtum úr hverju glasi með réttum búnaði. Efnið þarf að nota strax eftir blöndun og þolir enga bið. Þess vegna er best að nota efnið í þéttbýli þar sem hægt er að safna saman stórum hópum fólks.
Ofnæmi algengara en við sum önnur bóluefni.
Lyfið er notað fyrir 18 ára og eldri og rannsóknir eru hafnar á notkun þess við bólusetningu barna. Efnið er notað fyrir hópa sem liggur á að klári bólusetningu sem fyrst.
Fjórar vikur eiga að líða milli skammta og ekki meira en fimm vikur.
Pfizer/BioNTech
Bóluefni Pfizer/BioNTeck er svokallað mRNA bóluefni. Það inniheldur enga veiru, heldur erfðaefni í fituögn. Líkaminn les þetta erfðaefni og myndar prótín sem ónæmiskerfið lærir að þekkja.
Lyfið þarf að flytja við mjög kaldar aðstæður en geymist nokkra daga í kæli áður en fer í notkun. Hægt er að ná sex skömmtum úr hverju glasi með réttum búnaði. Efnið þarf að nota strax og búið er að blanda það og þess vegna er best að bólusetja hóp fólks í einu.
Ofnæmi er algengara en við sum önnur bóluefni.
Efnið er notað fyrir 16 ára og eldri en rannsóknir á bólusetningu barna frá 12 ára aldri eru langt komnar. Þetta er eina bóluefnið sem notað er hér á landi sem er leyfilegt fyrir börn frá 16-18 ára eins og er. Þrjár vikur eiga að líða milli skammta og ekki meira en sex vikur.
